حقوق و تکالیف زوجین پس از عقد ازدواج
حقوق و تکالیف زوجین پس از عقد ازدواج در مواد ۱۱۰۲ تا ۱۱۱۹ قانون مدنی ایران مشخص شده است. با عقد نکاح، زن و شوهر در مقابل یکدیگر وظایفی پیدا میکنند و حقوق خاصی دارند که از لحظه عقد، قابل درخواست و پیگیری است.
مواد قانونی مرتبط با حقوق و تکالیف زوجین
ماده ۱۱۰۲: با انجام عقد نکاح به صورت صحیح، رابطه زوجیت بین زن و شوهر ایجاد میشود و در نتیجه حقوق و وظایف متقابل آنها برقرار خواهد شد.
ماده ۱۱۰۳: زن و شوهر باید با یکدیگر با حسن نیت و حسن معاشرت رفتار کنند.
ماده ۱۱۰۴: هر یک از زوجین باید برای تقویت بنیان خانواده و تربیت صحیح فرزندان به یکدیگر کمک و همکاری کنند.
ماده ۱۱۰۵: ریاست خانواده از ویژگیهای مرد در رابطه زوجین است.
ماده ۱۱۰۶: در عقد دائم، نفقه زن بر عهده شوهر خواهد بود.
ماده ۱۱۰۷: نفقه شامل همه نیازهای معقول و مناسب با شرایط زن میشود. این نیازها ممکن است مسکن، لباس، غذا، لوازم منزل، و هزینههای بهداشتی و درمانی، و حتی خادم (در صورت نیاز) را در بر گیرد.
ماده ۱۱۰۸: اگر زن بدون دلیل مشروع از انجام وظایف زوجیت خودداری کند، حق دریافت نفقه را نخواهد داشت.
ماده ۱۱۰۹: در صورت طلاق رجعی، نفقه زن در دوران عده بر عهده شوهر است، مگر اینکه طلاق در حال عدم تمکین زن رخ داده باشد. اما اگر طلاق بائن باشد، زن حق نفقه ندارد، مگر در صورتی که باردار باشد که تا زمان زایمان حق نفقه را خواهد داشت.
ماده ۱۱۱۰: در مدت عده وفات، زن میتواند مخارج زندگی خود را از اموال اقارب در صورت عدم پرداخت نفقه دریافت کند.
ماده ۱۱۱۱: اگر شوهر از پرداخت نفقه خودداری کند، زن میتواند به دادگاه مراجعه کند تا دادگاه میزان نفقه را تعیین و شوهر را به پرداخت آن ملزم کند.
ماده ۱۱۱۲: در صورتی که اجرای حکم ماده قبل ممکن نباشد، مطابق ماده ۱۱۲۹ اقدام خواهد شد.
ماده ۱۱۱۳: در عقد موقت (انقطاع)، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه در ضمن عقد شرط شده باشد یا عقد بر اساس نفقه تنظیم شده باشد.
ماده ۱۱۱۴: زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند زندگی کند، مگر اینکه در عقد اختیار تعیین محل سکونت به زن داده شده باشد.
ماده ۱۱۱۵: اگر زندگی زن و شوهر در یک منزل منجر به ترس از آسیب بدنی، مالی، یا شرافتی برای زن باشد، او میتواند محل سکونت جداگانهای انتخاب کند. در این صورت، تا زمانی که دلیل معقول برای عدم بازگشت زن به خانه شوهر وجود داشته باشد، نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
ماده ۱۱۱۶: در مواردی که دادگاه هنوز در مورد اختلاف محل سکونت زن و شوهر تصمیم نگرفته، محل سکونت زن به توافق طرفین تعیین میشود. در صورت عدم توافق، دادگاه با مشورت نزدیکترین اقوام هر دو طرف محل زندگی زن را مشخص خواهد کرد. اگر اقوامی نباشد، دادگاه به تنهایی مکان امنی را انتخاب خواهد کرد.
ماده ۱۱۱۷: شوهر میتواند زن خود را از فعالیت در حرفه یا صنعتی که به منافع خانواده یا شأن اجتماعی شوهر یا خود زن لطمه وارد میکند، منع کند.
ماده ۱۱۱۸: زن میتواند به صورت مستقل و بدون نیاز به اجازه شوهر در اموال خود هر گونه تصرفی که میخواهد انجام دهد.
ماده ۱۱۱۹: زوجین میتوانند هر شرطی که با ماهیت عقد ازدواج مغایرت نداشته باشد، در ضمن عقد ازدواج یا در عقدی لازم دیگر بگنجانند. به عنوان مثال، میتوان شرط کرد که اگر شوهر زن دیگری اختیار کند، برای مدتی غایب شود، نفقه نپردازد، به زندگی زن سوء نیت داشته باشد، یا به گونهای رفتار کند که ادامه زندگی مشترک غیرقابل تحمل شود، زن بتواند خود را طلاق دهد. در این موارد، زن میتواند با اثبات تحقق شرط در دادگاه و صدور حکم نهایی، از شوهر خود جدا شود.
خلاصه حقوق و تکالیف
این مواد نشاندهنده توازن میان حقوق و تکالیف زوجین است. از یک سو، مرد به عنوان رئیس خانواده شناخته میشود و مکلف به تأمین نیازهای مالی و رفاهی زن است. از سوی دیگر، زن نیز موظف به حسن رفتار و رعایت وظایف زناشویی است. هر دو باید در تربیت فرزندان و حفظ بنیان خانواده همکاری کنند و اگر هر یک از طرفین در انجام وظایف خود کوتاهی کند، دیگری میتواند از مراجع قضایی درخواست کمک کند.
این قوانین همچنین به زن استقلال مالی میدهد و اجازه میدهد که در صورت عدم اجرای وظایف شوهر، از حقوق قانونی خود بهرهمند شود. شرایطی مانند تعیین محل سکونت و امکان جدایی نیز به گونهای تعریف شدهاند که منافع هر دو طرف در نظر گرفته شود و زنان در موقعیتهای بحرانی حمایت شوند.
