خیارات در حقوق کدامند؟
در نظام حقوقی ایران، اصل الزامی بودن قراردادها به معنای این است که طرفین متعهد به رعایت مفاد قرارداد هستند. با این حال، همانطور که اشاره کردید، در برخی موارد ممکن است قراردادها به دلایل خاصی فسخ شوند. این امکان فسخ قرارداد به طرفین اجازه میدهد تا در شرایط خاص، به دلیل نقض قرارداد یا وجود عیوب در آن، اقدام به فسخ یا درخواست جبران خسارت کنند. این اختیارات تحت عنوان “خیار” شناخته میشوند.
متاسفانه، در بسیاری از موارد، افراد قراردادهای چاپی و آماده را بدون مطالعه دقیق امضا میکنند. این کار میتواند منجر به پذیرفتن بندهای زیانآور، مانند “اسقاط کافه خیارات”، شود. این بند به معنای سلب حق فسخ از طرفین است، حتی در مواردی که ممکن است یکی از طرفین دچار غبن فاحش شده باشد.
به همین دلیل، توصیه میشود که افراد قبل از امضای هر قرارداد، به دقت متن آن را مطالعه کنند و از تمام بندها و تبعات احتمالی آگاه شوند. در صورت وجود بندهای خاصی که به نظر میرسد حق فسخ را محدود میکنند، بهتر است با مشاور حقوقی مشورت کنند تا از حقوق خود در آینده محافظت نمایند.
خیارات در حقوق
در حقوق ایران، خیارات به عنوان اختیاراتی برای فسخ قراردادهای لازم شناخته میشوند و به طرفین اجازه میدهند که در شرایط خاصی از ادامه قرارداد صرفنظر کنند. همانطور که اشاره کردید، عقود به دو دسته جایز و لازم تقسیم میشوند:
- عقد لازم: عقدی که هیچیک از طرفین حق برهم زدن آن را ندارند مگر در صورت وجود شرط فسخ یا به موجب خیارات قانونی. به عبارت دیگر، این نوع قراردادها الزامآور هستند و طرفین نمیتوانند به سادگی از آنها خارج شوند.
- عقد جایز: عقدی که هر یک از طرفین هر زمان که بخواهند میتوانند آن را برهم بزنند.
خیارات
خیارات، بهعنوان حق فسخ برای صاحب خیار، شامل موارد زیر هستند:
- خیار مجلس: حق فسخ تا زمانی که طرفین در محل انعقاد قرارداد هستند.
- خیار حیوان: حق فسخ در صورتی که خریدار حیوانی را خریداری کند و متوجه شود که حیوان بیمار است.
- خیار شرط: حق فسخ به شرطی که در قرارداد ذکر شده باشد.
- خیار عیب: حق فسخ در صورت وجود عیوب در کالا.
- خیار تدلیس: حق فسخ در صورتی که یکی از طرفین به دلیل فریب یا تدلیس، به انعقاد قرارداد ترغیب شده باشد.
- خیار غبن: حق فسخ در صورتی که یکی از طرفین در معامله ضرر کرده باشد (غبن فاحش).
- خیار تبعض صفقه: حق فسخ در صورتی که بخشی از موضوع قرارداد دچار عیب یا نقص شود.
- خیار تاخیر ثمن: حق فسخ در صورت تأخیر در پرداخت ثمن (بهای کالا).
- خیار رویت: حق فسخ در صورتی که خریدار کالا را نبیند و پس از رویت متوجه عیوب آن شود.
- خیار تخلف از وصف: حق فسخ در صورت عدم تطابق کالا با مشخصات ذکر شده در قرارداد.
شرایط اعمال خیارات
برای اعمال هر یک از خیارات، شرایط خاصی باید وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اگر کالای خریداریشده عیبی داشته باشد، خریدار میتواند از خیار عیب استفاده کند و قرارداد را فسخ کند. همچنین، اگر در قرارداد مشخص شده باشد که کالای خریداریشده باید دارای ویژگیهای خاصی باشد و این ویژگیها وجود نداشته باشد، خریدار میتواند از خیار تخلف از وصف استفاده کند.
این خیارات به طرفین این امکان را میدهند که در صورت عدم رعایت شرایط و مشخصات قرارداد، به راحتی اقدام به فسخ قرارداد نمایند و از ضرر و زیانهای احتمالی جلوگیری کنند.