سقط جنین و احکام مربوط به آن در قانون
سقط جنین : کلمه جنین به معنی پوشاندن است. به همین دلیل، به انسان تا هنگامی که در رحم است جنین می گویند.
در اصطلاح حقوقی به موجود حاصل از لقاح جایگزین شده در رحم مادر از اولین مراحل زندگی تا زمان جنین گفته میشود.
بدین ترتیب جنین را بدین دلیل به این نام می خوانند که در رحم مادر مستور و پنهان است.
(وکیل کیفری عالی ۰۹۱۵۳۱۰۴۰۰۴)
سقط جنین عبارت است از ، اخراج عمدی و غیر طبیعی و قبل از موعد طبیعی جنین به نحوی که حمل خارج شده
از بطن مادرزنده نباشد یا قابل زیست نباشد . از نظر پژشکی اصطلاح حمل به دوران بعد از ۷ ماهگی تا قبل از تولد گفته می شود.
بنابراین اگر در این مرحله از دوران کامل حیات، موجود قابل زیستی که در رحم وجود دارد از بین برود،
این عمل سقط حمل یا سقط جنین نامیده می شود.
سقط جنين در حقوق ايران به پیروی از تعالیم اسلامی در مواردی که شرایط آن جمع باشد جرم بوده
و شخص بزهکار بايد متحمل مجازات شود. سقط جنین از همان مراحل اولیه استقرار نطفه قابل مجازات است .
سقط جنین و عناصر جرم :
عنصر مادی جرم سقط جنین :
الف) وجود جنین زنده؛ برای تحقق جرم سقط جنین وجود قبلی جنین زنده لازم است.
ب) انجام عمل مادی مرتکب؛ عمل مادی مرتکب یکی از راه های مستقیم
یا مباشرتاً بوده و دیگری از طریق غیر مستقیم یا معاونتاً است.
وقتی مرتکب آگاهانه اعمالی را نسبت به زن حامله به منظور سقط جنین او انجام دهد،
مثل پژشک با دارو و یا با عمل جراحی باعث سقط گردد عمل او مباشرت محسوب خواهد شد.
ولی اگر با راهنمایی کردن زمان حامله به استعمال ادویه و غیره توسط پزشک یا شخص ثالث موجب سقط شود،
به طریق غیر مستقیم یا معاونت در سقط جنین نموده است.
ج) استفاده از وسایل خاص در ارتکاب عمل توسط مرتکب؛ که مصادیق آن در ماده ۶۲۳ ق.م.ا بیان شده است.
این ماده مقرر می دارد؛ هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین گردد . . . )
(سقط جنین)
این وسایل ممکن است شیمیایی طبیعی یا مصنوعی باشد، مانند ادویه و مشروبات و یا ممکن است فیزیکی باشد
مانند به کار بردن وسایل جراحی، کورتاژ و غیره یا طبق ماده ۶۲۲ کانون مجازات اسلامی آزار و اذیت نیز خود عمل فیزیکی محسوب می شود.
سقط جنین و عنصر معنوی جرم :
برای تحقق جرم سقط جنین نیز سوء نیت مرتکب لازم است. یعنی مرتکب باید عالم و قاصد باشد. در ماده ۶۲۲ ق.م.ا به عنصر روانی سقط جنین اشاره کرده است. در اسقاط جنین عمدی ، مرتکب باید با علم به حامل بودن زن و به قصد سقط جنین اقدام نماید .
در ایراد صدمه ، در صورتی که صدمات و ضربات وارده بر یک زن آبستن بدون اطلاع از حامل بودن وی و بدون اینکه نتایج حاصله قابل پیش بینی باشد منجر به سقط حمل شود مشمول مقررات سقط جنین عمدی نبوده و این قبیل موارد با احراز خطای مقصر به عنوان سقط جنین غیر عمدی مطرح می شود.
عنصر قانونی جرم سقط جنین :
عنصر قانونی سقط جنین راجع به پرداخت دیه در مواد ۷۱۶ لغایت ۷۲۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ آمده است.
و سایر مجازاتها در مورد سقط جنین در مواد ۶۲۲ لغایت ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ آمده.
در انتها در مورد جرم شبه عمد یا خطای محض در موارد تصادفات رانندگی در مواد ۷۱۴ تا ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ مورد حکم واقع شده.
(بهترین وکیل دعاوی در مشهد ۰۹۱۵۳۱۰۴۰۰۴)
ماده ۶۲۳ مقرر میدارد :
(( هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم میشود و اگر عالما” و عامدا”زن حامله ای رادلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر میباشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد)).
با توجه به مبنای حقوقی جواز اسقاط جنین به منظور حفظ حیات مادر که ناشی از لزوم ارتکاب جرم به منظور اجرای قانون اهم می باشد
و با در نظر گرفتن اصول حاکم بر حقوق کیفری ، در مواردی که اقدام مرتکب برای حفظ حیات مادر می باشد
علاوه برسقوط کیفر تعزیری دیه و ضمان مالی نیز ساقط می گردد . زیرا بواسطه علل موجهه ،
جرم محسوب نمی شود و مرتکب فاقد مسئولیت کیفری و مدنی می باشد.
ماده ۶۲۴
ماده ۶۲۴ : (( اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که بعنوان طبابت یا مامائی یا جراحی یادارو فروشی اقدام کنند
وسایل سقط جنین فراهم می سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد
و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت .))
قانونگذار در ماده فوق برای پزشک ، ماما ، و … به لحاظ سمت و شغل آنها مجازات را تشدید نموده است
و قائل به شدت عمل خاص شده است زیرا پزشک ، ماما، جراح و … قسم خورده اند و به موجب آن باید حافظ نسل باشند
و نه قاتل آنها و مراجعه مردم به انان ناشی از اعتمادی است که به آنان دارند و بعلاوه اطلاعات
و معلومات طبی آنها نیز انجام این جنایت را تسهیل میکند.
(وکیل جرم سقط جنین در مشهد ۰۹۱۵۳۱۰۴۰۰۴)
گاه مادر به بیماریهای مبتلاست که ادامه بارداری برای سلامتش بسیار خطرناک است.
یا اینکه جنین موجود در رحم دچار ناهنجاریهایی باشد که با حیات جنین منافات دارد
و بعد از زایمان قادر به حیات نباشد یا علل دیگر که در این موارد سقط جنین مجاز مینماید.
بسیاری از فقها من جمله حضرت آیت الله فاضل لنکرانی ، قائل به جواز سقط جنین برای حفظ جان مادر هستند.
آیت الله مکارم شیرازی در خصوص ناقص بودن جنین پس ازآنکه با تجهیزات پیشرفته پزشکی معلوم شود
که جنین ناقص است و کودکی ناقص الخلقه یا معلول به دنیا خواهد آمد ، اظهار داشته اند :
اگر تشخیص بیماری در جنین قطعی است و نگه داشتن چنین فرزندی موجب حرج است در این صورت جایز است
قبل از دمیده شدن روح ، جنین را اسقاط کنند .
سقط جنین
برای قانونمند کردن مقوله سقط جنین درسال ۱۳۸۱ قانون سقط درمانی به تصویب رسید
که طبق ان سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تائید پزشکی قانونی مبنی بر
بیماری جنین که پس از ولادت موجب حرج والدین یا طفل می شود یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد
قبل از ولوج روح با رضایت زن و شوهر مجاز است و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود.
سقط درمانی نوعی از سقط جنین است که برای حفظ جان مادر و با رعایت شرایط و ضوابطی که در قانون بیان شده،
انجام میشود. این نوع از سقط، مجاز است و کیفری ندارد.
پس طبق این ماده واحده سه شرط اساس لازم است: ۱) ادامه بارداری برای جان مادر خطرناک باشد. ۲)
سقط جنین قبل از ۴ ماه صورت گیرد. ۳) انجام عمل سقط جنین برای مادر خطر بیشتری در برنداشته باشد.
دلیل مهم سقط جنین این است که بین حیات مادر و حیات جنین، حیات مادر مقدّم می باشد. (وکیل دعاوی کیفری خوب ۰۹۱۵۳۱۰۴۰۰۴)
در انتها در مورد دیه‌ی سقط جنین طبق ماده ۷۱۶ به شرح زیر است:
۱- دیه‌ی نطفه‌كه در رحم مستقر شده است، دوصدم دیه‌ی كامل است.
۲- دیه‌ی علقه یعنی جنینی که به‌صورت خون بسته درآمده، چهارصدم دیه‌ی كامل است.
۳- دیه‌ی مضغه یعنی جنینی که به‌صورت توده‌ی گوشتی درآمده، شش‌صدم دیه‌ی كامل است.
۴- دیه‌ی عظام یعنی جنینی که به‌صورت استخوان درآمده، لكن هنوز گوشت بر آن روییده نشده، هشت‌صدم دیه‌ی كامل است.
۵- دیه‌ی جنینی كه گوشت و استخوان‌بندی آن تمام شده، ولی روح در آن دمیده نشده است، یك‌دهم دیه‌ی كامل است.
۶- جنین پس از حلول روح، مانند انسان زاده‌شده است. بنابراین دیه‌ی جنینی كه روح در آن دمیده شده است،
سقط جنین
اگر پسر باشد، دیه‌ی كامل و اگر دختر باشد، نصف آن است و اگر جنسیت آن معلوم نباشد، سه‌چهارم دیه‌ی كامل است.
دمیده شدن روح در جنین معمولاً در چهار و نیم ماهگی یا پنج ماهگی که مادر حرکات جنین را در شکم خود حس میکند، رخ می‌دهد.
اگر قتل چنین جنینی در یکی از ماه‌های حرام (یعنی محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) واقع شود،
مرتکب باید علاوه بر دیه‌ی کامل، یک‌سوم دیه‌ی کامل را نیز به‌عنوان تغلیظ دیه پرداخت کند.
برای سقط جنین ، علاوه بر دیه، پاره‌ای مجازات‌های تعزیری نیز ّ شده که بسته به نحوه‌ی اسقاط جنین متفاوت است.
این مجازاتها به‌شرح زیر است: (وکیل حرفه ای ۰۹۱۵۳۱۰۴۰۰۴)
۱. اگر خود مادر عمداً موجب سقط جنین شود، به پرداخت دیه‌ی جنین محکوم میشود.
۲. هر کس عالماً و عامداً به‌واسطه‌ی ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود،
علاوه بر پرداخت دیه، به تحمل یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد. (ماده‌ی ۶۲۲ ق.م.ا.)
۳. اگر پزشک یا ماما یا داروفروش (یا اشخاصی كه به‌عنوان مشاغل مذکور اقدام می‌كنند)
وسایل سقط جنین را فراهم سازند یا خود اقدام به اسقاط جنین نمایند،
به تحمل دو تا پنج سال حبس محكوم خواهند شد. (ماده‌ی ۶۲۴ ق.م.ا.)
۴. سایر اشخاصی که با دادن دارو یا وسایل دیگر موجب سقط جنین شوند،
به تحمل شش ماه تا یك سال حبس محكوم می‌شوند.
سقط جنین جرم است.
هر کس که زن حامله‌ای را به استعمال دارو یا وسایل دیگر سقط جنین راهنمایی کند،
به حبس از سه ماه تا شش ماه محكوم خواهد شد. (ماده‌ی ۶۲۳ ق.م.ا.) در هیچ‌یک از سه مورد اخیر،
رضایت یا عدم رضایت مادر تأثیری در تحقق جرم ندارد
و در نتیجه، رضایت مادر موجب معافیت ساقط‌کننده‌ی جنین از مجازات قانونی نمی‌شود.
همچنین هیچ فرقی بین اسقاط جنینِ ناشی از رابطه‌ی جنسی مشروع و نامشروع وجود ندارد
و سقط جنین در هر دو حالت، ممنوع و مستوجب کیفر است.
۵. هرگاه جنین بر اثر حادثه‌ی رانندگی سقط شود، راننده‌ی مقصر علاوه بر پرداخت دیه،
به دو ماه تا یك سال حبس محکوم میشود. (ماده‌ی ۶۲۳ ق.م.ا.)
دیه‌ی سقط جنین به چه کسی باید پرداخت شود؟
اگر مادر موجب سقط جنین شده باشد، دیه‌ی جنین را باید به پدر و در صورت نبود پدر به سایر ورثه بپردازد
و اگر پدر موجب سقط جنین شده باشد، دیه را باید به مادر بدهد و اگر شخص دیگری مسبب سقط باشد، باید دیه را به پدر و مادر بدهد.
جنین : هر انسان تا هنگامی که در رحم است جنین می گویند.
حمل : به کودکی گویندکه در شکم مادر است و از نظر پزشکی به دوران بعد از هفت ماهگی تا قبل از تولد طفل گفته می شود .
سقط : به معنی افتادن و در مورد حمل به معنای مرگ و خروج پیش از هنگام آن است.
عظام : جمع عظم به معنی استخوان
ماما: انکه زن حامله را هنگام زایمان یاری کند.
(حرفه ای ترین وکیل کیفری در ایران ۰۹۱۵۳۱۰۴۰۰۴)
شماره تماس موسسه حقوقی حق جویان : ۰۹۱۵۳۱۰۴۰۰۴
وکیل پایه یک دادگستری در مشهد، رضا حسینی برج
