سقط جنین در قوانین جمهوری اسلامی ایران
تعریف سقط جنین
سقط جنین به معنای متوقف کردن دوران تکامل جنین در رحم مادر است، خواه این عمل به صورت عمدی یا غیرعمدی انجام شود. بر اساس قانون، هرگونه اقدام منجر به خارج شدن جنین از بدن مادر به شکلی که قابل زیست نباشد، مشمول تعریف سقط جنین است.
انواع سقط جنین
- سقط عمدی
- سقطی که به صورت آگاهانه و با قصد قبلی انجام میشود. این نوع سقط معمولاً با ابزار یا دارو و گاهی توسط افراد غیرمتخصص صورت میگیرد.
- سقط غیرعمدی
- به علت حوادث، بیماری یا عوامل محیطی رخ میدهد و بدون قصد قبلی انجام میشود.
- سقط درمانی (قانونی)
- در مواردی که ادامه بارداری خطر جدی برای سلامت مادر دارد یا جنین به بیماریهای غیرقابل درمان مبتلا باشد که باعث مرگ او بعد از تولد میشود، سقط جنین با مجوز قانونی انجام میگیرد.
مجازاتهای قانونی سقط جنین
۱٫ سقط عمدی بدون رضایت مادر
- در صورت انجام سقط توسط شخص ثالث بدون رضایت مادر، علاوه بر پرداخت دیه جنین به مادر، شخص مرتکب به حبس تعزیری محکوم میشود.
۲٫ سقط عمدی با رضایت مادر
- اگر سقط با رضایت مادر و توسط پزشک یا غیرپزشک صورت گیرد، دیه جنین بر عهده فرد انجامدهنده خواهد بود و بسته به شرایط، به مجازات حبس تعزیری نیز محکوم میشود.
۳٫ سقط غیرعمدی
- اگر به دلیل بیاحتیاطی یا بیمبالاتی (مثلاً تصادف) موجب سقط جنین شود، مرتکب باید دیه جنین را پرداخت کند، اما معمولاً حبس در این نوع سقط اعمال نمیشود.
۴٫ سقط درمانی (قانونی)
- در مواردی که با اجازه قانونی و تأییدیه پزشکی انجام شود، هیچ مجازاتی در پی ندارد. این عمل باید مطابق با قوانین و با اخذ مجوز رسمی انجام شود.
میزان دیه جنین
دیه جنین بر اساس مراحل رشد جنین متفاوت است:
- نطفه (جنین در مرحله اولیه): یکبیستم دیه کامل.
- علاقه (تشکیل لخته خون): یکدهم دیه کامل.
- مضغه (تشکیل توده گوشتی): یکپنجم دیه کامل.
- عظام (ایجاد استخوانها): یکسوم دیه کامل.
- نقصدار شدن اعضا (جنین کامل بدون روح): دوسوم دیه کامل.
- جنین با روح: دیه کامل.
شرایط سقط درمانی
برای سقط جنین درمانی، شرایط زیر لازم است:
- تأیید پزشکی قانونی.
- ارائه مستندات معتبر پزشکی مبنی بر خطر برای مادر یا ناهنجاریهای غیرقابل درمان جنین.
- رضایت والدین.
- انجام سقط در مراکز درمانی معتبر.
اقدامات قانونی در صورت سقط غیرقانونی
در موارد سقط غیرقانونی، شکایت به مراجع قضایی، جمعآوری مدارک، و ارجاع به پزشکی قانونی برای بررسی دقیق ضروری است.
انواع سقط جنین و مجازاتها در قوانین جمهوری اسلامی ایران
۱٫ سقط جنین خطای محض
- تعریف: سقط جنین در این حالت به دلیل بیاحتیاطی یا خطای غیرعمدی صورت میگیرد.
- مجازات: در موارد خطای محض، چه جنین روح پیدا کرده باشد و چه نکرده باشد، دیه ثابت است که باید توسط عاقله جانی یا خود فرد پرداخت شود. بنابراین، مجازات حبس یا جریمههای دیگر برای فرد متخلف در نظر گرفته نمیشود.
۲٫ سقط جنین غیرعمد
- تعریف: سقط جنین به علت بیدقتی، تصادف یا حوادث غیرعمد.
- مجازات: مجازات این نوع سقط جنین مشابه مجازات خطای محض است، به این معنی که دیه پرداخت میشود و فرد خاطی به هیچ مجازات حبس یا جریمه دیگری محکوم نمیشود.
۳٫ سقط جنین عمدی
- تعریف: در سقط جنین عمدی، فرد به طور عمدی جنین را از بین میبرد.
- مجازات: طبق ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی، در سقط جنین عمدی، چه جنین روح پیدا کرده باشد و چه نه، دیه به پدر جنین پرداخت میشود. مجازات حبس یا جریمه برای مادر در نظر گرفته نمیشود. با این حال، سقط جنین عمدی برای افراد غیر مادر (مثل پزشک یا شخصی که در انجام سقط دخالت داشته باشد) مجازاتهای متفاوتی دارد.
مجازات برای افراد دخیل در سقط جنین
۱٫ افراد عادی (غیرپزشک)
- مشارکت در سقط جنین:
- تشویق به سقط جنین بدون مباشرت: اگر فرد فقط مادر را به سقط تشویق کرده باشد و در عمل سقط مباشرت نداشته باشد، علاوه بر پرداخت دیه، به حبس از سه تا شش ماه محکوم میشود.
- مباشرت در سقط جنین: اگر فرد در سقط جنین مشارکت مستقیم داشته باشد (مثلاً با دادن دارو یا ابزار)، علاوه بر پرداخت دیه، به حبس از شش ماه تا یک سال محکوم میشود.
۲٫ تیم درمان (پزشکان، ماماها، پرستاران)
- سقط جنین توسط پزشک یا تیم درمان:
- پزشک، ماما، پرستار یا فردی که در سقط جنین مشارکت داشته باشد، علاوه بر پرداخت دیه، به حبس از دو تا پنج سال محکوم میشود. این مجازات برای افراد متخصص در این زمینه سنگینتر است، زیرا آنها به عنوان افرادی که مسئولیت پزشکی دارند، باید در این مسائل احتیاط بیشتری به خرج دهند.
مجازات سقط جنین درمانی
سقط جنین درمانی تنها در موارد خاص و با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مجاز است. این موارد عبارتند از:
- ناهنجاریهای جنینی: اگر جنین دچار عقبافتادگی یا نقصهای شدید باشد که موجب ضرر جانی به مادر یا مشکلات شدید برای او میشود.
- بیماری مادر: اگر بارداری برای مادر خطر جانی داشته باشد.
شرایط سقط درمانی:
- باید قبل از ولوج روح (چهار ماه) و با رضایت مادر انجام شود.
- در این شرایط، هیچ مجازاتی برای پزشک یا تیم درمانی وجود نخواهد داشت و مسئولیتی متوجه آنها نخواهد بود.
نتیجهگیری:
در قوانین جمهوری اسلامی ایران، سقط جنین عمدی با مجازاتهای سنگینتری نسبت به سقط جنین غیرعمد مواجه است. همچنین، سقط درمانی تحت شرایط خاص و با تأیید پزشکی قانونی مجاز است و برای پزشکان و متخصصان هیچگونه مجازاتی در صورت رعایت این شرایط در نظر گرفته نمیشود.
