شرایط تحقق مسئولیت کیفری پرستاران
پرستاران جزء اعضای کلیدی کادر درمان به شمار می‌آیند و تعیین مسئولیت کیفری برای آنها به منظور حفظ امنیت و سلامت بیماران بسیار مهم است. این امر همچنین موجب می‌شود که پرستاران در انجام وظایف خود دقت بیشتری داشته باشند و در صورت بروز تخلف یا اشتباه، در مراجع قضایی پاسخگو باشند.
از این رو، آشنایی پرستاران با شرایط و موارد مربوط به مسئولیت کیفری ضروری است. آگاهی از قوانین مرتبط به آنها کمک می‌کند تا وظایف خود را به درستی انجام داده و از بروز خطا و اشتباه جلوگیری کنند. بنابراین، بررسی دقیق مسئولیت کیفری پرستاران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مسئولیت کیفری پرستاران چیست
پرستاران به دلیل ارتباط مستقیم با سلامت و حیات بیماران، مسئولیت سنگینی بر عهده دارند و هر گونه خطا از سوی آنها می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. به همین دلیل، قانون‌گذار مسئولیت‌های قابل توجهی را برای آنها تعیین کرده است. حال ممکن است این سوال مطرح شود که مسئولیت کیفری پرستاران چیست و پاسخ آن به شرح زیر است:
مسئولیت کیفری به معنای مجازات فردی است که عملی را انجام داده که از نظر قانون جرم محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، اگر فردی عملی انجام دهد که مطابق با قانون جرم است، باید عواقب آن عمل را متحمل شده و مجازات شود. البته، مسئولیت کیفری فقط برای افراد عاقل و بالغ اعمال می‌شود.
در مورد پرستاران، مسئولیت کیفری به این معناست که آنها نسبت به بیماران خود مسئول هستند و هر گونه سهل‌انگاری یا قصور از جانب آنها می‌تواند موجب ایجاد ضمان و پاسخگویی قانونی شود. از آنجا که غفلت و کوتاهی پرستاران ممکن است باعث مشکلات و آسیب‌های جدی برای بیماران شود، لازم است که آنها در برابر هرگونه آسیب و زیان وارد شده پاسخگو باشند. به همین دلیل، داشتن مسئولیت کیفری برای تمامی اعضای کادر درمان، از جمله پرستاران، امری ضروری و لازم است.
شرایط تحقق مسئولیت کیفری پرستاران
برای تعیین مسئولیت کیفری پرستاران و مجازات آنها، لازم است که شرایط خاصی وجود داشته باشد. در این بخش از مقاله، به توضیح شرایط تحقق مسئولیت کیفری پرستاران پرداخته می‌شود تا افراد بتوانند با این موضوع آشنا شوند.
انواع جرائم و شرایط تحقق آنها:
- جرائم عمدی: این نوع جرائم زمانی تحقق پیدا می‌کند که پرستار عمداً عملی انجام دهد که به طور معمول کشنده است یا قصد کشتن بیمار را داشته باشد. به عنوان مثال، اگر پرستار با قصد قتل به بیمار داروی مسموم تزریق کند، مرتکب جرم عمدی شده است.
- جرائم شبه عمدی: این دسته از جرائم زمانی رخ می‌دهد که پرستار قصد انجام عمل را دارد، اما قصد نتیجه مجرمانه را ندارد. مثلاً اگر پرستار به طور غیرعمد دارویی را به اشتباه تجویز کند که باعث آسیب به بیمار شود، ممکن است به جرم شبه عمدی متهم شود.
- جرائم خطای محض: این نوع از جنایت به ندرت اتفاق می‌افتد و زمانی است که پرستار نه قصد فعل و نه قصد نتیجه مجرمانه را داشته باشد. به طور کلی، این نوع از خطا بسیار نادر است.
موانع مسئولیت کیفری:
برای تحقق مسئولیت کیفری پرستاران در جرائم غیرعمدی، وجود سه عنصر ضروری است:
- فعل مجرمانه: عمل یا ترک عملی که بر اساس قانون جرم محسوب می‌شود.
- نتیجه مجرمانه: نتیجه‌ای که از فعل یا ترک فعل پرستار حاصل می‌شود و این نتیجه باید آسیب‌زا یا کشنده باشد.
- رابطه سببیت: باید رابطه مستقیم و مشخصی بین تقصیر پرستار و نتیجه حاصله وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، تقصیر پرستار باید به طور مستقیم باعث نتیجه مجرمانه شده باشد.
طبق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، هر رفتار اعم از فعل یا ترک فعل که برای آن در قانون مجازات تعیین شده باشد، جرم محسوب می‌شود. بنابراین، قصور پرستاران نیز می‌تواند به شکل فعل یا ترک فعل باشد. به عنوان مثال، اگر پرستار داروی اشتباهی به بیمار تزریق کند، قصور وی از طریق فعل است و اگر پرستار از انجام وظیفه قانونی خود در مراقبت از بیمار کوتاهی کند و این کوتاهی منجر به آسیب یا مرگ بیمار شود، تقصیر وی از طریق ترک فعل خواهد بود و باید پاسخگو باشد.
تفکیک مسئولیت:
در برخی موارد، باید بین مسئولیت پزشک و پرستار تفکیک قائل شد. مثلاً اگر پزشک دستوری اشتباه بدهد و پرستار از اشتباه آن آگاه نباشد، مسئولیت بر عهده پزشک خواهد بود. اما اگر پرستار از اشتباه بودن دستور پزشک آگاه باشد و با وجود آگاهی، آن را اجرا کند، پرستار به عنوان سبب و نه مباشر، مسئول خواهد بود. در این حالت، پرستار به دلیل تأثیر بیشتر رفتار خود نسبت به پزشک، باید پاسخگو باشد.
