شروط ضمن عقد ازدواج
شروط ضمن عقد نکاح در حقوق مدنی معمولاً به سه دسته تقسیم می‌شوند: شرط فعل، شرط صفت، و شرط نتیجه. این شروط به منظور تعیین حقوق و تعهدات طرفین و همچنین محدود کردن آزادی اراده طرفین استفاده می‌شوند.
در مورد شروط ضمن عقد نکاح، مهمترین نکته آن است که آنها نباید مخالف با مقتضای ذات عقد باشند، به عبارتی باید با مقصود و هدف اساسی از ازدواج سازگار باشند که برقراری رابطه زناشویی و تمتع از جمله آن می‌باشد. بنابراین، اگر یک شرط ضمن عقد نکاح موجب از میان بردن این هدف اصلی یعنی رابطه زناشویی یا تمتع می‌شود، به طور قانونی اعتبار ندارد و ممکن است توسط دادگاه لغو شود.
به عنوان مثال، اگر زوجین در شرط ضمن عقد نکاح بنویسند که هرگاه مشکلی پیش بیاید، مجاز به جداشدگی جسمی و جنسی از یکدیگر هستند، این شرط به خاطر اینکه مخالف با مقتضای ذات عقد است، باطل است و دادگاه می‌تواند آن را لغو کند.
شروط ضمن عقد در قانون مدنی
شروط ضمن عقد نکاح می‌توانند به صورت متنوعی درج شوند و در اسناد ازدواجی قید گردند. این شروط معمولاً توسط زوجین خود یا با راهنمایی و مشاوره از وکیل یا سایر متخصصان حقوقی تعیین می‌شوند.
قانوناً، در بسیاری از کشورها از جمله ایران، تمامی شروط ضمن عقد نکاح باید توسط سردفتر اسناد رسمی به زوجین قرائت شود و سپس زوجین موظف به امضاء و اثر انگشت زدن زیر این اسناد و دفاتر هستند. این اقدام به منظور تضمین آگاهی کامل زوجین از شروط و تعهداتی است که آنها با ورود به این عقد بر عهده می‌گیرند.
موارد مختلفی مانند حقوق و تعهدات مالی، تعیین محل زندگی مشترک، شرایط خاص در مورد فرزندان و موارد دیگر می‌توانند به عنوان شروط ضمن عقد نکاح در نظر گرفته شوند. اما باید توجه داشت که این شروط نباید با مقتضیات عقد نکاح و حقوق اساسی زوجین در تضاد باشند و اعتبار قانونی داشته باشند.
زمان تنظیم شروط ضمن عقد
شروط ضمن عقد نکاح معمولاً در حین انعقاد عقد ازدواج و صدور سند رسمی ازدواج توسط سردفتر تنظیم می‌شوند و به تایید و امضای زوجین می‌رسند. این شروط می‌توانند مختلف باشند و بسته به توافقات زوجین مورد تعیین قرار می‌گیرند.
اما بله، در برخی موارد ممکن است زوجین و خانواده‌های آنها تصمیم بگیرند که تعیین برخی از شروط ضمن عقد نکاح را به آینده موکول کنند. این مسئله می‌تواند مورد بحث و توافق قرار بگیرد و بسته به شرایط و ظرفیت‌های زوجین ممکن است تعیین شود.
مثالی که ذکر کردید نشان می‌دهد که زوجین می‌توانند تعهدات خود را برای زمان‌های آینده تعیین کنند، مانند تعیین مهریه یا مالکیت یک دارایی در زمانی خاص. اینگونه تعهدات معمولاً در قالب شروط ضمن عقد نکاح می‌آیند و باید با دقت و آگاهی کامل از حقوق و تعهدات موافقت شوند.
اهمیت این نکته این است که تمامی این تعهدات و شروط باید با دقت در نظر گرفته شوند و به توافق و آگاهی طرفین انجام پذیرد تا در آینده به هیچ یک از طرفین زیان وارد نشود و حقوق هر دو طرف محفوظ باقی بماند.
شروط ضمن عقد برای مردان و زنان
شروط ضمن عقد نکاح برای مردان و زنان ممکن است بسته به موافقت طرفین و شرایط اجتماعی و قانونی مختلف باشند. برخی از رایج‌ترین شروط ضمن عقد برای هر دو جنسیت را مطرح کردید که در زیر به توضیح آنها می‌پردازم:
- اعطای وکالت بلاعزل به زن برای طلاق: در برخی از موارد، در ضمن عقد نکاح، شوهر به همسر خود وکالت برای طلاق می‌دهد. این وکالت معمولاً بلاعزل است، به این معنی که شوهر حق فسخ ندارد و زن در صورت نیاز می‌تواند با مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست، به وکالت از شوهر، خود را طلاق دهد. در ایران، این موضوع تحت نظارت دادگاه خانواده قرار می‌گیرد.
- شرط اقتصادی: ممکن است زوجین شرط کنند که در صورت طلاق بدون دلیل قانونی از سوی شوهر، بخشی از دارایی حین طلاق به مالکیت زوجه مطلقه درآید.
- معافیت از پرداخت نفقه: زوجین ممکن است در شروط ضمن عقد تعیین کنند که در مدت معینی، مثلاً شش ماه، شوهر از پرداخت نفقه معاف باشد. این موضوع ممکن است بر اساس توافقات زوجین برای ارتقای وضعیت مالی یا شرایط خاصی صورت گیرد.
نپذیرفتن و امضا نکردن شروط ضمن عقد
ضمانت اجرای عدم رعایت شروط ضمن عقد نکاح بسیار مهم است. اگر یکی از طرفین شروطی را در ضمن عقد نکاح رعایت نکند، ممکن است برای طرف دیگر حق فسخ نکاح به وجود آید. این مسئله معمولاً به توافقات میان زوجین و قوانین مربوطه در هر کشور بستگی دارد.
امضای اسناد ازدواج نشان از پذیرفتن مفاد آن و تعهد به انجام تعهدات مندرج در آن است. هرگونه امضاء و تایید اسناد ازدواج باید به صورت ارادی و با آگاهی کامل از محتوای آن صورت گیرد. امضای اسناد ازدواج نمی‌تواند به شکلی قانونی مجبوری باشد، و هر طرف حق دارد که از امضاء اسناد خودداری کند، و در صورتی که یکی از طرفین امضاء نکند، طرف دیگر نیز می‌تواند از امضاء امتناع کند.
در نهایت، امضای اسناد ازدواج به معنای تأیید اراده طرفین و تعهد به انجام تعهدات است. اما اگر هر یک از طرفین از پذیرفتن تعهدات قراردادی و امضاء اسناد ازدواج خودداری کند، ممکن است عقد نکاح به سر نرسد و در نتیجه به طلاق منتهی شود.
