مجازات کودکان بزهکار در قانون جدید ایران تغییرات قابل توجهی داشته است. طبق این قانون، مجازات کودکانی که هنوز به سن بلوغ نرسیدهاند، ممنوع است. اما پس از رسیدن به سن بلوغ، میتوان نسبت به آنان مجازاتهایی را اعمال کرد که نوع و میزان آن بستگی به سن و نوع جرم دارد. این تغییرات در راستای توجه بیشتر به اصلاح و تربیت کودکان بزهکار و جلوگیری از اعمال مجازاتهای شدید است.
در خصوص جرایم کودکان، این جرایم به چهار دسته تقسیم میشوند: تعزیری، دیات، قصاص و حدود، که هر یک مجازاتهای خاص خود را دارند. برای کودکانی که در زمان ارتکاب جرم بین ۹ تا ۱۵ سال سن دارند، دادگاه میتواند یکی از اقدامات زیر را اتخاذ کند:
- تسلیم به والدین یا سرپرست قانونی: در این حالت، قاضی ممکن است از ولی یا سرپرست بخواهد کودک را به روانشناس یا مددکار اجتماعی معرفی کند، برای آموزش یا حرفهآموزی به موسسات فرهنگی بفرستد، یا اقدامات درمانی برای کودک انجام دهد.
- تسلیم به اشخاص حقوقی یا حقیقی: اگر سرپرست قانونی صلاحیت لازم را نداشته باشد یا دسترسی به او ممکن نباشد، دادگاه میتواند کودک را به اشخاص دیگری که صلاحیت لازم را دارند، بسپارد.
- نصیحت و مشاوره از سوی قاضی: قاضی میتواند کودک بزهکار را نصیحت کرده و راهنماییهای لازم را در جهت اصلاح رفتار او انجام دهد.
- اخطار یا تعهد کتبی: در برخی موارد، برای کودکانی که ۱۲ تا ۱۵ سال سن دارند، دادگاه میتواند اخطاریه یا تعهد کتبی مبنی بر عدم تکرار جرم صادر کند.
- نگهداری در کانون اصلاح و تربیت: برای جرایم تعزیری درجه ۱ تا ۵، مجازات ممکن است شامل نگهداری در کانون اصلاح و تربیت به مدت سه ماه تا یک سال باشد.
این تغییرات نشاندهندهی تمرکز بیشتر بر اصلاح و بازگشت کودک به جامعه است تا مجازاتهای سختگیرانه که ممکن است تأثیرات منفی در آینده زندگی کودک بگذارند.
مجازات جرایم تعزیری کودکان بزهکار بین ۱۵ تا ۱۸ سال
مجازات کودکان بزهکار بین ۱۵ تا ۱۸ سال که مرتکب جرایم تعزیری شدهاند، بر اساس درجه جرم متفاوت است. این مجازاتها به نحوی طراحی شدهاند که به جای مجازاتهای سنگین، به اصلاح و تربیت نوجوانان توجه بیشتری داشته باشند. مجازاتهای قابل اعمال به شرح زیر است:
- جرایم با مجازات تعزیری درجه ۱ تا ۳: برای این جرایم، مجازات ممکن است شامل نگهداری در کانون اصلاح و تربیت به مدت ۲ تا ۵ سال باشد.
- جرایم با مجازات تعزیری درجه ۴: در این موارد، کودک بزهکار ممکن است به مدت ۱ تا ۳ سال در کانون اصلاح و تربیت نگهداری شود.
- جرایم با مجازات تعزیری درجه ۵: مجازات ممکن است شامل ۳ ماه تا ۱ سال نگهداری در کانون اصلاح و تربیت، جزای نقدی از یک تا چهار میلیون تومان، یا انجام ۱۸۰ تا ۷۲۰ ساعت خدمات عمومی رایگان باشد.
- جرایم با مجازات تعزیری درجه ۶: برای این جرایم، مجازات ممکن است شامل جزای نقدی از ۱۰۰ هزار تا یک میلیون تومان، یا انجام ۶۰ تا ۱۸۰ ساعت خدمات عمومی رایگان باشد.
- جرایم با مجازات تعزیری درجه ۷ و ۸: مجازات در این موارد معمولاً شامل جزای نقدی تا ۱۰۰ هزار تومان است.
نکته مهم: در خصوص خدمات عمومی رایگان، مدت زمان انجام این خدمات نباید بیش از ۴ ساعت در روز باشد. این امر برای جلوگیری از فشار بیش از حد به نوجوانان و تضمین بازگشت آنها به فرآیند تربیتی و اصلاحی در نظر گرفته شده است.
هدف از این مجازاتها، تمرکز بر اصلاح و بازپروری نوجوانان بزهکار به جای صرفاً مجازات کردن آنان است، تا به جامعه بازگشته و از تکرار جرم جلوگیری شود.
مجازات جرایم مستوجب حد، قصاص و دیه
طبق قانون جدید مجازات اسلامی، مجازات کودکان بزهکار در جرایم مستوجب حد، قصاص و دیه به سن کودک بستگی دارد و در برخی موارد، تفاوتهایی با مجازات بزرگسالان دارد.
مجازات کودکان بزهکار بین ۱۲ تا ۱۵ سال
در مورد جرایم مستوجب حد یا قصاص که توسط کودکان ۱۲ تا ۱۵ سال مرتکب شدهاند، دادگاه میتواند یکی از اقدامات زیر را اتخاذ کند:
- اخطار و تذکر: در برخی موارد، دادگاه ممکن است با اخطار و تذکر به کودک بزهکار، از او تعهد کتبی بگیرد که دیگر جرم را تکرار نکند.
- مجازات تعزیری درجه ۱ تا ۵: برای جرایم تعزیری که در این گروه قرار میگیرند، کودک بزهکار ممکن است از ۳ ماه تا ۱ سال در کانون اصلاح و تربیت نگهداری شود.
مجازات کودکان بزهکار کمتر از ۱۲ سال
برای کودکانی که کمتر از ۱۲ سال سن دارند و مرتکب جرایم مستوجب حد یا قصاص شدهاند:
- تحویل به والدین یا سرپرست قانونی: کودک بزهکار به والدین یا ولی قانونیاش تحویل داده میشود.
- تحویل به اشخاص حقیقی یا حقوقی: در صورتی که دادگاه تشخیص دهد که تحویل به ولی یا سرپرست قانونی مناسب نیست یا امکانپذیر نیست، کودک میتواند به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر تحویل داده شود.
- تعهدات تربیتی: ممکن است از ولی یا سرپرست قانونی تعهداتی مبنی بر تربیت و مراقبت از کودک بزهکار گرفته شود یا قاضی ممکن است به کودک نصیحت کند.
مجازات جرایم مستوجب دیه
برای جرایم مستوجب دیه، مجازات کودکان بزهکار مشابه افراد بالغ است، اما رسیدگی به این جرایم در دادگاه اطفال و نوجوانان انجام میشود. در این نوع جرایم:
- پرداخت دیه: اگر کودک بزهکار مالی نداشته باشد، پرداخت دیه بر عهده ولی وی خواهد بود.
- مقررات عام دیه: در این نوع جرایم، هیچ تفاوتی با بزرگسالان در تعیین مجازات و پرداخت دیه وجود ندارد.
این رویکرد قانونی به دنبال ایجاد توازن بین عدالت و توجه به سن و وضعیت تربیتی و روانی کودک بزهکار است و در تلاش است تا بیشتر بر اصلاح و بازپروری آنان تمرکز کند.
