معرفی انواع ضمانت نامه های بانکی
ضمانت‌نامه‌های بانکی می‌توانند به چند نوع تقسیم شوند، از جمله:
- ضمانت نامه پرداخت یا پرداختی (Payment Guarantee): در این نوع ضمانت نامه، بانک تعهد می‌کند که در صورتی که ذینفع ضمانت نامه به شرط اجرای شرایط مقرر در آن، مبلغ مشخصی را مطالبه کند، بانک مبلغ مورد نظر را به وی پرداخت خواهد کرد.
- ضمانت نامه اجرایی (Performance Guarantee): در این نوع ضمانت نامه، بانک تعهد می‌کند که در صورتی که شرایط مشخصی در قرارداد یا توافق نامه به اجرای کار یا تعهدات متعلقه توسط ذینفع ضمانت نامه برآید، به وی مبلغ مشخصی را پرداخت کند.
- ضمانت نامه بازپرداخت وام (Loan Guarantee): در این نوع ضمانت نامه، بانک تعهد می‌کند که در صورتی که وامدهنده تعهدات بازپرداخت وام را نقض کند، مبلغ مورد نقض را به وامدهنده پرداخت خواهد کرد.
- ضمانت نامه حسن انجام کار (Warranty Guarantee): این نوع ضمانت نامه در معماری و ساختمانی متداول است. بانک تعهد می‌کند که در صورت وقوع عیب یا نقص در اجرای یک پروژه، مبلغ مربوط به تعمیرات یا جبران خسارت را پوشش دهد.
این انواع ضمانت نامه‌ها بر اساس نیازها و شرایط مختلف در معاملات و قراردادها استفاده می‌شوند و بانک برای صدور هر نوع ضمانت نامه، شرایط و مقررات خاص خود را دارد که باید رعایت شود.
ضمانت نامه شرکت در مناقصه و مزایده
ضمانت نامه شرکت در مناقصه و مزایده یکی از انواع ضمانت‌نامه‌های بانکی است که برای اطمینان از تعهد شرکت‌کنندگان در مناقصه یا مزایده صادر می‌شود. این ضمانت‌نامه به عنوان یک تضمین مالی ارائه می‌شود تا اطمینان حاصل شود که شرکت‌کنندگان در صورت برنده شدن در مناقصه یا مزایده، از انجام تعهدات خود پشیمان نشوند و در صورتی که از انعقاد قرارداد صرف نظر کنند، مبلغ معینی از ضمانت نامه به برگزار کننده پرداخت خواهد شد.
مدت اعتبار این نوع ضمانت‌نامه‌ها معمولاً تا زمان انعقاد قرارداد اصلی است. در صورتی که شرکت‌کننده برنده شود و قرارداد اصلی امضا شود، ضمانت‌نامه تا پایان اعتبار قرارداد معتبر خواهد بود. اما در صورتی که شرکت‌کننده برنده نشود، ضمانت‌نامه به طور خودکار باطل می‌شود و هیچ تعهدی برای پرداخت مبلغ ضمانت نامه وجود نخواهد داشت.
این نوع ضمانت‌نامه‌ها به عنوان یکی از شرایط ضروری برای شرکت در مناقصات و مزایده‌های دولتی و عمومی در بسیاری از کشورها مطرح است و به منظور حفظ حقوق و تضمین منافع برگزار کننده برگزاری معاملات اجباری می‌باشد.
ضمانت نامه پیش پرداخت
ضمانت‌نامه پیش پرداخت یکی از ابزارهای مالی است که در قراردادهای پیمانکاری استفاده می‌شود. این ضمانت‌نامه به عنوان تضمینی برای کارفرما ارائه می‌شود تا در صورتی که پیمانکار به هر دلیلی از انجام تعهدات خود انصراف دهد یا تعهداتش را به درستی اجرا نکند، مبلغ پیش پرداخت را به کارفرما بازپرداخت کند.
در اینجا، پیمانکار پیش از شروع کار و دریافت مبلغ پیش پرداخت، معمولاً موظف است ضمانتی در قالب ضمانت‌نامه پیش پرداخت ارائه دهد. این ضمانت‌نامه تضمین می‌کند که در صورتی که پیمانکار از انجام تعهدات خود منصرف شود، مبلغ پیش پرداخت توسط بانک یا مؤسسه مالی ضامن به کارفرما پرداخت خواهد شد. به این ترتیب، کارفرما مطمئن است که در صورتی که پیمانکار از تعهداتش منصرف شود، مبلغ پیش پرداخت به او بازگشت داده خواهد شد و زیانی نخواهد دید.
ضمانت‌نامه پیش پرداخت معمولاً تا زمانی که پیمانکار شروع به کار کند و صورت وضعیت اولیه را ارائه کند، اعتبار دارد. اگر پیمانکار از شروع کار منصرف شود، مبلغ پیش پرداخت توسط بانک یا مؤسسه مالی ضامن به کارفرما پرداخت می‌شود.
ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان
ضمانت‌نامه استرداد کسور وجه الضمان یکی از ابزارهای مالی است که در قراردادهای پیمانکاری استفاده می‌شود. این ضمانت‌نامه به عنوان تضمینی برای کارفرما ارائه می‌شود تا در صورتی که پیمانکار تعهدات خود را به درستی انجام ندهد و مبالغ مشخصی از پرداخت‌ها به عنوان کسور به کارفرما بازگردانده شود، این مبالغ از طریق ضمانت‌نامه استرداد کسور وجه الضمان به کارفرما بازپرداخت شود.
به طور معمول، کارفرما در هر مرحله از پرداخت به پیمانکار، درصدی از مبلغ پرداختی را به عنوان کسور برای تضمین حسن انجام کار از مبلغ کل پرداختی کسر می‌کند. پس از تحویل موقت کار و در صورت عدم وجود نواقص، کارفرما می‌تواند این کسورها را به پیمانکار بازپرداخت کند.
برای اطمینان از اینکه کسورهای بازگردانده شده به پیمانکار توسط کارفرما، در صورت نقض تعهدات توسط پیمانکار، قابل بازپرداخت باشند، پیمانکار می‌تواند یک ضمانت‌نامه استرداد کسور وجه الضمان را به کارفرما ارائه کند. این ضمانت‌نامه تضمین می‌کند که در صورت فسخ قرارداد به دلیل نقض تعهدات توسط پیمانکار، مبلغ کسورهای بازگردانده شده توسط کارفرما به پیمانکار با استفاده از این ضمانت‌نامه بازپرداخت خواهد شد.
بنابراین، استفاده از ضمانت‌نامه استرداد کسور وجه الضمان، یکی از روش‌هایی است که کارفرما می‌تواند از طریق آن اطمینان حاصل کند که در صورت نقض تعهدات توسط پیمانکار، مبالغ کسورهای بازگردانده شده قابل بازپرداخت و بازیابی خواهد بود.
ضمانت نامه حسن انجام کار یا حسن انجام تعهدات
ضمانت‌نامه حسن انجام کار یا حسن انجام تعهدات واحدی از ضمانت‌نامه‌هایی است که در روابط قراردادی و به ویژه در قراردادهای پیمانکاری استفاده می‌شود. این ضمانت‌نامه، تضمین می‌کند که طرف متعهد به قرارداد (پیمانکار) به درستی و به موقع تعهدات قراردادی خود را انجام دهد.
در واقع، ضمانت‌نامه حسن انجام کار نشان‌دهنده تعهد بانک یا مؤسسه مالی است که به عنوان ضامن، متعهد به پرداخت جبران خسارت است که به علت عدم انجام صحیح و به موقع تعهدات قراردادی توسط پیمانکار، به کارفرما وارد می‌شود.
در متن ضمانت‌نامه حسن انجام کار باید مفاد مختلفی مانند مبلغ ضمانت‌نامه، شرایط مطالبه وجه ضمانت‌نامه، و اسناد و مدارک لازم برای ارائه در زمان درخواست ضبط، به دقت تعیین شوند. اگر ضمانت‌نامه به صورت عندالمطالبه و بی‌قید و شرط باشد، به این معناست که کارفرما می‌تواند بلافاصله و بدون نیاز به اعلام تخلف، مبلغ ضمانت‌نامه را مطالبه کند و بانک یا مؤسسه مالی باید این مبلغ را به او پرداخت کند.
در مورد اختلافات و اعتراضات در ارتباط با انجام یا عدم انجام تعهدات قراردادی، دادگاه باید تنها در مورد این امر اظهارنظر کند و مقصر را مشخص کند. اگر پیمانکار به تعهدات خود عمل نکند، مبلغ ضمانت‌نامه حسن انجام کار به کارفرما تعلق خواهد گرفت.
ضمانت نامه متقابل
ضمانت‌نامه متقابل یکی از ابزارهای مالی است که در قراردادهای بین‌المللی، به ویژه در قراردادهایی که طرف‌های اصلی آن اتباع کشورهای مختلف هستند، استفاده می‌شود. در این نوع ضمانت‌نامه، بانکی در کشور خریدار یا پیمانکار، به درخواست خریدار یا پیمانکار، ضمانت‌نامه حسن انجام کار را صادر می‌کند. اما این ضمانت‌نامه به نفع یک بانک محلی در کشور فروشنده یا کارفرما صادر می‌شود و مستقیماً به نفع شخص فروشنده یا کارفرما نمی‌باشد.
در این فرآیند، بانک محلی در کشور خریدار یا پیمانکار یک ضمانت‌نامه متقابل صادر می‌کند و آن را به فروشنده یا کارفرما تسلیم می‌کند. بدین ترتیب، بانک محلی در کشور فروشنده یا کارفرما به عنوان ضامن و گارانتور برای اجرای صحیح و به موقع تعهدات قراردادی پیمانکار یا خریدار عمل می‌کند.
تفاوت مهم بین ضمانت‌نامه متقابل و ضمانت‌نامه عادی در این است که در ضمانت‌نامه متقابل، بانکی که در کشور خریدار یا پیمانکار فعالیت دارد، به جای مبلغ وثیقه گرفتن از متعهد، یک ضمانت‌نامه متقابل از بانک دیگری که در کشور فروشنده یا کارفرما فعالیت دارد، دریافت می‌کند. این بانک محلی به عنوان ضامن برای تضمین اجرای قرارداد توسط پیمانکار یا خریدار عمل می‌کند، بدون اینکه مبلغی به عنوان وثیقه از متعهد دریافت کند.
اعتبار اسنادی ضمانتی
اعتبار اسنادی ضمانتی یک نوع اعتبار اسنادی است که بانک به تعهد پرداخت به یک شخص ثالث اعلام می‌کند، اما با شرط که شرایط مشخصی را رعایت کند. این نوع اعتبار اسنادی به منظور حمایت از ذینفع در مورد قصور طرف دیگر قرارداد صادر می‌شود و عمدتاً به صورت تضمین برای اجرای صحیح تعهدات طرف مقابل در قراردادهای تجاری استفاده می‌شود.
تفاوت اصلی بین اعتبار اسنادی ضمانتی و اعتبار اسنادی معمولی در این است که در اعتبار اسنادی عادی، پرداخت وجه اسناد در قبال ارائه اسناد حمل ممکن است، در حالی که در اعتبار اسنادی ضمانتی، اسناد حمل نیازی ندارد و بانک تضمین می‌کند که به طرف ثالث (مثلاً فروشنده یا پیمانکار) در صورتی که طرف دیگر (مثلاً خریدار یا کارفرما) در انجام تعهدات قراردادی خود قصور کند، مبلغ مشخصی را پرداخت خواهد کرد.
اعتبار اسنادی ضمانتی در واقع یک نوع میانی بین اعتبار اسنادی معمولی و ضمانت‌نامه بانکی است. این نوع اعتبار اسنادی همچنین دارای کارکردی شبیه به ضمانت‌نامه بانکی است، اما از لحاظ شکل و ظاهر به نوعی اعتبار اسنادی محسوب می‌شود. به این ترتیب، اعتبار اسنادی ضمانتی می‌تواند یک جایگزین مناسب برای ضمانت‌نامه بانکی باشد، به خصوص در مواردی که ذینفعان قرارداد ترجیح می‌دهند از یک اسنادی معتبر برای تضمین اجرای صحیح تعهدات استفاده کنند.
