قرار چیست و انواع آن کدام است؟
در فرآیند رسیدگی به اختلافات در دادگاه، تصمیمات به دو صورت اصلی صادر می‌شوند: احکام و قرارها. این دو دسته از تصمیمات از نظر ماهیت و تأثیرات حقوقی متفاوت هستند.
- احکام:
- حکم: حکم، نوعی از احکام است که به صورت قاطع و ملزم، حقوق یا تعهدات طرفین در اختلاف را مشخص می‌کند. حکم‌ها عمدتاً در دعاوی مدنی صادر می‌شوند و بر اساس شواهد و مستندات ارائه شده در دادگاه تصمیم می‌دهند.
- قرارها:
- قرار دیوانی: قرارهای دیوانی نوعی تصمیم هستند که دادگاه در موارد خاصی، مانند مسائل فوریتی یا مسائل موقتی، صادر می‌کند. این قرارها معمولاً به مدت معینی اعتبار دارند و برای رفع مشکلات فوری یا تعیین وضعیت موقت اجرای حقوق استفاده می‌شوند.
- قرار پیش‌فرض: قرارهای پیش‌فرض به عنوان ابزارهای حفاظتی استفاده می‌شوند و در صورتی که یک طرف ترتیب دادگاه را نقض کند یا اقدام به نادرستی کند، دادگاه می‌تواند اقدامات پیش‌فرضی صادر کند.
- قرار موقت: این قرارها نیز به مدت معین و در موارد فوری صادر می‌شوند و به طور موقت مشکلاتی را حل می‌کنند تا زمان رسیدگی کامل به اختلاف.
تشخیص ماهیت دعوا و صدور حکم یا قرار معمولاً وابسته به شرایط خاص هر دعوا و اهمیت آن در نظام حقوقی است. این تصمیمات به دقت بر اساس شواهد و قوانین مربوطه اتخاذ می‌شوند تا به عدالت و حل انصاف‌آمیز اختلافات بپردازند.
قرار چیست؟
تعریف دقیقی از واژه “قرار” در قوانین آیین دادرسی مدنی ممکن است وجود نداشته باشد و تعریف مرتبط با حکم ارائه شده باشد. با این حال، مواد مختلف قانون آیین دادرسی مدنی به تصریح به نوعی از تصمیمات دادگاه اشاره کرده‌اند که راجع به ماهیت دعوا نیستند اما اثرات حقوقی قاطع دارند، و این تصمیمات را به عنوان “قرار” نامیده‌اند.
در توضیحات شما، ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر می‌کند که اگر رای دادگاه راجع به ماهیت دعوا باشد و به طور جزیی یا کلی قاطع باشد، این تصمیم به عنوان “حکم” شناخته می‌شود، در غیر این صورت به عنوان “قرار” نامیده می‌شود. به عبارت دیگر، قرارها تصمیماتی هستند که ممکن است راجع به ماهیت دعوا نباشند، اما اثرات حقوقی قاطع دارند.
مثال‌های ارائه شده نیز توضیح می‌دهند که یک قرار ممکن است راجع به ماهیت دعوا نباشد، اما با ویژگی‌های دیگری همچون جلب به دادرسی یا کارشناسی، اثرات حقوقی قاطع داشته باشد. این نشان می‌دهد که معیار اصلی تشخیص یک قرار، نبودن رابطه قاطع با ماهیت دعوا است، حتی اگر تصمیم در دیگر جنبه‌های پرونده اثرات حقوقی قطعی داشته باشد.
بنابراین، با توجه به مقررات قانونی و شرایط مشخص هر پرونده، می‌توان بهترین ملاک برای تشخیص اینکه یک تصمیم دادگاه قرار است یا حکم، این است که آیا قاطعیت در ماهیت دعوا حضور دارد یا خیر، و آیا قانون گذار این نوع تصمیمات را تحت عنوان “قرار” پیش بینی کرده است یا خیر.
انواع قرار
قرارهای دادگاه به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند و هر یک از این انواع دارای ویژگی‌ها و تأثیرات حقوقی مختلفی هستند. در ادامه، توضیحات بیشتری درباره هر یک از انواع قرارهای مطرح شده آورده شده است:
- قرار اعدادی یا مقدماتی:
- توضیح: این نوع قرارها به پرونده کمک می‌کنند و به دادگاه کمک می‌کنند تا پرونده را برای صدور رای قاطع آماده کند.
- زمان صدور: معمولاً در جریان دادرسی و پیش از ختم دادرسی صادر می‌شوند.
- نمونه: قرار تحقیق و معاینه محلی در دعاوی مدنی یا قرار موقوفی تعقیب در دعاوی کیفری.
- قرارهای قاطع دعوی:
- توضیح: این قرارها با صدور آنها، پرونده از مرجع رسیدگی کننده به دعوا خارج می‌شود و از این لحاظ شبیه به حکم هستند.
- انواع: قرار رد دعوا و سایر انواع قرارهای قاطع دعوی.
- قرارهای شبه قاطع:
- توضیح: این نوع قرارها پرونده را از گردش و رسیدگی خارج می‌کنند یا در صورت عدم خروج از مرجع رسیدگی کننده، پرونده به شعبه یا دادگاه دیگری احاله می‌شود.
- نمونه: قرار عدم اهلیت طرفین در دعاوی مدنی یا قرار امتناع از رسیدگی در دعاوی کیفری.
در پایان، نکته‌ای که اهمیت دارد این است که قرارهای دادگاه را می‌توان از دیدگاه‌های مختلف تقسیم بندی کرد، از جمله قابلیت تجدید نظر و قابلیت فرجام. همچنین، این تقسیم‌بندی‌ها نشان از تنوع و پیچیدگی موارد قانونی دادگاه و نیاز به انعکاس صحیح حقوق در انواع مختلف پرونده دارد.
